GÖRÜŞLERİMİZ

Türk Hukukunda Kredi̇ Sözleşmeleri̇: Tüketı̇cı̇ Ve Ticari̇ Kredilerde Temerrüt, Muacceliyet Ve Hukukı̇ Sonuçları

Giriş̧

                Modern finansal sistemin temel taşlarından biri olan kredi sözleşmeleri, bireyler ve işletmeler için ekonomik faaliyetlerin sürdürülebilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Ancak, kredi kullanımına bağlı olarak doğan borçların vadesinde ödenmemesi durumunda, hem kredi veren hem de borçlu açısından önemli hukuki süreçler gündeme gelmektedir. Bu makalede, tüketici ve ticari kredilerin hukuki yapısı, temerrüt hali, muacceliyetin şartları, sözleşmelerdeki imza türlerinin bağlayıcılığı ve ihtarnamenin hukuki işlevi gibi konular, Türk hukuku perspektifinden detaylı ve akademik bir bakış açısıyla ele alınacaktır. 

1. Kredi Sözleşmelerinin Hukuki Çerçevesi

                Türk hukukunda kredi sözleşmeleri, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK), 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK), 5411 sayılı Bankacılık Kanunu ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) çerçevesinde düzenlenmiştir. 

                Kredi sözleşmeleri, genel olarak ödünç sözleşmeleri kapsamında değerlendirilir. TBK m. 386 uyarınca, ödünç sözleşmesi, bir tarafın belirli bir miktar parayı diğer tarafa devretmesi ve karşı tarafın da bunu belirlenen vadede geri ödemeyi taahhüt etmesiyle kurulmuş olur. Bankalar tarafından sunulan krediler ise, tüketici veya tacir niteliğine göre farklı hukuki rejimlere tabi tutulmaktadır. 

1.1. Tüketici Kredileri ve Hukuki Özellikleri 

                Tüketici kredileri, 6502 sayılı TKHK’nın 22. maddesi çerçevesinde düzenlenmiştir. Buna göre, bir sözleşmenin tüketici kredisi niteliğinde kabul edilebilmesi için: 

• Kredi alan kişinin tüketici sıfatına sahip olması, 
• Kredinin ticari veya mesleki bir amaçla kullanılmaması, 
• Sözleşmenin yazılı şekilde yapılması ve bir nüshasının tüketiciye verilmesi gerekmektedir. 

                Tüketici kredilerinde tek taraflı faiz artırımı veya sözleşme koşullarında tüketici aleyhine yapılan değişiklikler hukuka aykırıdır. Ayrıca, tüketicinin sözleşme yapıldıktan sonra 14 gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeden cayma hakkı bulunmaktadır (TKHK m. 24). 

1.2. Ticari Krediler ve Uygulama Alanı

Ticari krediler, 6102 sayılı TTK ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamında değerlendirilmektedir. Tüketici kredilerinden farklı olarak, ticari kredilerde taraflar arasındaki sözleşme serbestisi ilkesi daha geniş bir uygulama alanına sahiptir. 

Ticari kredi sözleşmelerinde: 

• Faiz oranları serbestçe belirlenebilir, 
• Muacceliyet koşulları taraflarca düzenlenebilir, 
• Kredi veren, borçlunun mali durumunu takip etme hakkına sahiptir. 

Ancak, bu sözleşmelerde haksız şartlar içeren maddelerin geçersiz sayılabileceği unutulmamalıdır (TBK m. 27). 

2.Kredi Borcunun Temerrüdü ve Hukuki Sonuçları

Temerrüt, borcun vadesinde ödenmemesi halinde doğan bir durum olup, 6098 sayılı TBK’nın 117. maddesi ile düzenlenmiştir. 

2.1. Temerrüdün Şartları

Bir borçlunun temerrüde düşmesi için aşağıdaki şartların sağlanması gerekmektedir: 

• Borcun vadesinin gelmiş olması,
• Alacaklının ifayı talep etmesine rağmen borcun ödenmemesi,
• Borçlunun kusurunun bulunması (istisnai durumlar hariç).

Temerrüt halinde borçlu, gecikme faizi ödemekle yükümlüdür. Ancak, temerrüde düşen tüketicinin ek olarak cayma hakkı veya taksitlendirme talep etme gibi hakları da bulunmaktadır. 

2.2. Temerrüdün Tüketici Kredilerindeki Sonuçları 

                Tüketici kredilerinde temerrüt halinde bankanın borcun tamamını talep etme (muacceliyet) hakkı, belirli koşullara bağlanmıştır. TKHK m. 30 gereğince: 

•  Tüketici birbirini izleyen en az iki taksiti ödememiş olmalıdır, 
• Banka, borçluya en az 30 gün süre tanıyan bir ihtar göndermelidir, 
•  Muacceliyet koşulları ihtar süresi sonunda doğmalıdır. 

Eğer banka bu şartları yerine getirmeden icra takibi başlatırsa, borçlunun itiraz hakkı doğacaktır. 

2.3. Ticari Kredilerde Temerrüdün Sonuçları 

Ticari kredilerde borçlunun temerrüde düşmesi durumunda: 

• Muacceliyet için özel bir ihtar şartı aranmaz(eğer sözleşmede aksi belirtilmemişse), 
• Borcun tamamı derhal tahsil edilebilir, 
• Borçlu iflas erteleme veya konkordato talep edebilir. 

3. Muacceliyetin Hukuki Niteliği ve Şartları

Muacceliyet, borcun tamamının ödenmesinin talep edilebilir hale gelmesi anlamına gelir. Muacceliyetin gerçekleşebilmesi için şu şartların yerine getirilmesi gerekmektedir: 

• Sözleşmede muacceliyet kaydının bulunması, 
• Taksitli borçlarda en az iki taksitin ödenmemesi, 
• Borçluya ihtarname gönderilerek 30 günlük süre verilmesi(TKHK m. 30). 

Ticari kredilerde ise, sözleşme serbestisi ilkesi gereği bankalar, sözleşmeye özel muacceliyet hükümleri koyabilirler. 

4. Sözleşmelerde İmzanın Hukuki Bağlayıcılığı ve Elektronik İmzanın Geçerliliği

4.1. Islak İmzanın Önemi

6098 sayılı TBK’nın 14. maddesi gereğince, kredi sözleşmeleri yazılı şekilde yapılmalı ve taraflarca ıslak imzalanmalıdır. 

4.2. Elektronik İmzanın Hukuki Statüsü 

5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu kapsamında güvenli elektronik imza, ıslak imza ile aynı hukuki değere sahiptir. Ancak: 

E-imza ile imzalanmamış elektronik sözleşmelerin bağlayıcılığı tartışmalıdır,  

Yargıtay kararlarında, yalnızca "tıklama" yöntemiyle onaylanan sözleşmelerin geçerliliği konusunda farklı içtihatlar bulunmaktadır. 

5. İhtarname ve Tebligatın Hukuki Önemi

İhtarname, alacaklının borçluyu temerrüde düşürmek için başvurması gereken hukuki bir işlemdir. Tebligatın usulüne uygun yapılması, muacceliyetin doğması açısından kritik bir öneme sahiptir. 

Eğer tebligat usulüne uygun yapılmazsa: 

• Borcun tamamı talep edilemez, 
•  İcra takibi geçersiz hale gelebilir, 
•  Bankanın dava açma hakkı riske girebilir. 

Sonuç

Kredi sözleşmelerinin hukuki çerçevesi, borçlunun temerrüde düşmesi ve muacceliyet koşulları açısından titizlikle değerlendirilmelidir. Borçluların ve kredi verenlerin yasal prosedürlere uygun hareket etmesi, ihtarnamelerin usulüne uygun düzenlenmesi ve sözleşmelerdeki imza türlerine dikkat edilmesi büyük önem arz etmektedir.

(NOT: Yukarıdaki yazı sadece bilgilendirme amacı taşımaktadır. Somut olaylar yaşanması durumunda avukatınıza başvurmanızı tavsiye ederiz.)